Loes Vork

Dat je een boek kunt schrijven, wil nog niet betekenen dat je ook een goede titel voor je boek kunt bedenken. Dat is toch echt een vak apart. Want hoe verzin je iets dat niet al te lang is, dat aantrekkelijk is en dat snel duidelijk maakt waar het boek over gaat, maar dat ook weer niet alles verklapt? O ja, en het moet ook nog nieuwsgierig maken.

Verleiding…

Je wilt voorbijgangers zoals boekwinkelslenteraars en socialmediascrollers verleiden om je boek even op te pakken of om op ‘meer weergeven’ te klikken zodat ze de achterflap kunnen lezen. Even bladeren of scrollen… auteursbeschrijvingen lezen… een grappige hoofdstuktitel spotten… een stukje tekst lezen… en dan natuurlijk naar de kassa lopen of op de bestellink klikken. Dat effect wordt natuurlijk niet alleen door een goede titel bereikt, maar ook door aan aantrekkelijke, gepaste en opvallende vormgeving.

En dan is het ook nog handig om een titel te kiezen die niet al bezet is, zoals ‘In therapie’ of ‘Misschien moet je eens met iemand praten?’ (gave titels en mooie boeken!). Er rust weliswaar geen auteursrecht op boektitels, dus er kunnen verschillende boeken bestaan met dezelfde titel, maar het is natuurlijk niet handig om verwarring te zaaien.

Werktitel

‘Steeds opnieuw beginnen’ was de werktitel voor ons boek. Als je bezig bent met dingen aan te passen en te veranderen, dan probeer je die nieuwe dingen vol te houden. Maar ‘volhouden’ lukt nooit helemaal. Terugval hoort erbij en dan helpt het niet als je jezelf ook nog eens straft voor de terugval. Om die hindernis te ontwijken, kun je ervoor kiezen om het ‘volhouden’ te vervangen door ‘steeds opnieuw beginnen’.

Ik vind dat ‘Steeds opnieuw beginnen’ mijn therapeutische reis / worstelingen mooi samenvat. Ook in therapie ben ik voor mijn gevoel verschillende keren helemaal opnieuw begonnen. Tegelijkertijd geeft het zinnetje een even realistisch als hoopvol beeld voor de toekomst. Ook in de toekomst zal het af en toe wat slechter met me gaan, en ook dan kan ik opnieuw beginnen.

Ook vanuit een therapeut bezien is ‘Steeds opnieuw beginnen’ toepasselijk. Je ziet je cliënt ontwikkelen, terugvallen en weer overeind komen. En je begint dat traject steeds opnieuw met nieuwe cliënten. Afscheid nemen en weer opnieuw beginnen.

Samen zoeken

‘Steeds opnieuw beginnen’ is dus een prima motto, maar we vonden het geen goede boektitel. We hebben best een poosje gezocht, als auteurs samen met onze redacteur Gonnie. Zinnen uitproberen, ‘proeven’, nachtje erover slapen…

Uiteindelijk kwam Adriaan met de zin ‘Denk je dat je mij kunt helpen?’ omdat dat de vraag is waarmee nieuwe cliënten contact opnemen. Die zin voelde meteen goed, maar had nog wel wat uitleg nodig in de vorm van een ondertitel. We overwogen ‘In therapie’ als ondertitel, maar de uitgever liet weten dat dat nog niet duidelijk genoeg was. ‘Hoe het is om in therapie te zijn’ is misschien niet een heel mooie zin, maar het beschrijft wel prima wat er gebeurt in ons boek.

In een eerdere versie van het ontwerp van de omslag stond de ondertitel vrij klein op één regel, maar uiteindelijk is die tekst vergroot. Door het gebruik van geel en wit voor de letters, wordt je oog helemaal langs titel en ondertitel geleid. Duidelijk en aantrekkelijk!

Overigens schijnt het soms te gebeuren dat een boek opnieuw wordt uitgebracht onder een andere titel. Bijvoorbeeld omdat de eerste titel toch niet zo handig was of om de verkoop nieuw leven in te blazen. Of er komt een nieuwe editie met een nieuw ontwerp voor de kaft. Ook boeken kunnen steeds opnieuw beginnen!

In het boek ‘Denk je dat je mij kunt helpen?’ beschrijf ik samen met mijn psycholoog het proces van bijna drie jaar psychotherapie. De vraag die nu het meest aan mij wordt gesteld is of ik het spannend vind om met zo’n persoonlijk verhaal naar buiten te treden.

Mijn antwoord is: Nee! Ik heb er juist heel veel zin in. Kom maar op met de reacties en vragen!

Het gaat over het proces van therapie

In het boek vind je geen beschrijving van mijn leven of mijn jeugd, maar een beschrijving van het therapeutische proces. Wat gebeurt er in en door het gesprek met de therapeut? Wat bespreken we, welke vragen stelt hij me en wat is het effect van die vragen? Hoe ga ik daarna naar huis en wat is het effect van het gesprek op de rest van mijn week?

Dat proces kun je natuurlijk niet beschrijven zonder het een en ander over jezelf te vertellen, maar ik heb zelf geselecteerd wat ik wel en wat ik niet wilde vertellen. Ik heb bijvoorbeeld gekozen voor voorbeelden uit mijn leven die herkenbaar zijn voor anderen. En ik heb ervoor gekozen om de focus vooral bij mezelf te houden.

Als je tegen belemmerende patronen en overtuigingen aanloopt, dan ga je in therapie onderzoeken hoe die zijn ontstaan. Dat doe je niet om de schuld bijvoorbeeld bij je opvoeding te leggen, maar om te begrijpen waarom het voor jou destijds goed of zelfs noodzakelijk was om dat patroon of die overtuiging te ontwikkelen. Het hielp je! Het was logisch om zo te denken en te doen. En dat begrip is nodig om die patronen en overtuiging in het nu te vervangen voor nieuwe, ondersteunende gedachten en gewoontes.

Iedere week aanbellen bij je therapeut

Wat ik veel spannender vond was om destijds in en naar therapie te gaan. In het boek kan de oplettende lezer zien dat ik heel lang iedere week opnieuw bang ben om aan te bellen. Pas na ongeveer twee jaar schrijf ik ‘opeens’ dat ik me verheug op de therapie.

Waar ik overigens heel benieuwd naar ben is of mijn coauteur, psycholoog Adriaan van ‘t Spijker, die vraag ook krijgt. Of hij het spannend vindt om met dit boek naar buiten te treden. Hij stelt zich namelijk óók kwetsbaar op! Ik kan als cliënt ‘alles’ over hem schrijven. Hij kan als therapeut niets over mij zeggen of schrijven. Beroepsgeheim.

Wat heeft hij dan wel kunnen schrijven?

Adriaan schrijft over psychologie en therapie maar ook over zichzelf, over hoe het is om therapeut te zijn. Hij vertelt bijvoorbeeld hoe hij het eerste gesprek met een nieuwe cliënt begint of hoe hij tegen diagnoses aankijkt. Of hij legt iets uit over rouw of over van jezelf leren houden. En je leest waarom hij zo van zijn vak houdt, en waarom hij er soms zo’n hekel aan heeft.

Het ‘moest’ eruit

Toen we destijds de formule voor ons boek bespraken, heb ik er een paar weken over nagedacht en daarna, toen ik eenmaal tijd had om ervoor te gaan zitten, heb ik mijn deel van het boek in twee weken tijd geschreven. Dat was heel gaaf, het ging bijna vanzelf en ik kon en wilde er niet mee stoppen.

Adriaan is daarna gaan schrijven. Hij reageert in zijn teksten meestal op die van mij. Hij licht zijn kant van het verhaal toe of bespreekt wat er gesprekstechnisch of psychologisch gebeurt. Ik ben neerlandica en ik heb zijn teksten geredigeerd en de grote lijn in ons verhaal bewaakt. Adriaan heeft geen letter aan mijn teksten gewijzigd. Zo ontstond het manuscript dat we uiteindelijk aan uitgevers hebben voorgelegd.

Eind 2019 begonnen we aan ons boek. Nu zijn we alweer bijna 3 jaar verder en nadert de verschijningsdatum. Ik ben er klaar voor!

De boom op de kaft van ons boek ‘Denk je dat je mij kunt helpen?‘ is een lino die ik (Loes) heb gemaakt, speciaal voor ons boek. Ik maak wel vaker stempels van gum, maar voor deze gelegenheid ging ik dus op groter formaat aan de slag.

De kaften van boeken over therapie

Hoe ontstond deze boom? Toen ik afgelopen voorjaar wist dat we het over de kaft gingen hebben (wij = auteurs + eindredactrice), zocht ik via google op afbeeldingen van psychologieboeken om te zien wat gebruikelijk is. Daar werd ik niet echt vrolijk van. Ik zag afbeeldingen van hoofden, hersenen, doolhoven, vraagtekens en verwarde kluwens. Je zou er depressief van worden.

Boom als metafoor

Zelf dachten we aan een boom, omdat de boom een paar keer opdook als metafoor tijdens de therapie waarover ons boek over gaat. Ik zag meteen een boom voor me die een beetje scheef is, maar wel stevig en levendig. Een boom die niet alleen verbinding maakt met de lucht, maar die ook geworteld is in de aarde. Onze redacteur kende een illustrator die dit een beetje stoer, lino-achtig vorm kon geven. Adriaan, die fotografeert, zou ook kijken of hij er iets mee kon.

Ik ben toch geen illustrator?

En ik… ik wilde eigenlijk wel zelf iets maken maar ik durfde er niets over te zeggen. Want ja, als je zegt dat je iets gaat ontwerpen dan moet je natuurlijk wel met iets goeds komen. En als dat nou eens niet lukt? Ik ben helemaal geen professionele illustrator en ook geen vormgever van boekkaften. Dus nee, laat maar zitten.

Maar opeens was daar zomaar een hele dag waarop ik alleen thuis was. Een hele dag voor ongestoorde creativiteit. En bij het opstaan wist ik: ik ga vandaag op zijn minst proberen om iets te maken voor ons boek. Misschien zou het niet lukken, maar ik zou zeker weten spijt krijgen als ik het niet zou proberen. Dus ik ging aan de slag.

Eerst maakte ik schetsen om te voelen hoeveel boom er op het betreffende formaat past, en of er dan nog ruimte is voor titel en auteurs.

Daarna knipte ik á la Matisse een boom uit papier, waarvan ik het resultaat op verschillende manieren toepaste.

Vervolgens ging ik aan het werk met een stuk lino en een guts. Best pittig, want normaal gesproken maak ik stempels van gum, wat veel gemakkelijker is om te bewerken. Een paar uur later had ik een lamme arm én een lino van een boom.

Ik heb verschillende afdrukken gemaakt, zoals in zwart, bruin, bruin met groen, op leeg papier van verschillende kwaliteit en op boekpagina’s. Daarna appte ik alle resultaten naar de rest van het team. Heel spannend, maar over de lino waren ze gelijk enthousiast! Dus daar is een scan van gemaakt, die is gebruikt door de vormgever van Bij Barbara.

En nu staat er dus een boom op de kaft… een prachtige kaft, als je het mij vraagt. Eigen en ook een beetje eigenwijs, eigentijds en lekker opvallend. Zeker als je ‘m in het echt ziet met het glanzende laagje folie op de gele delen!

Ons boek is verkrijgbaar via de boekhandel, en je kunt het rechtstreeks bij de auteur te bestellen: https://boekselen.nl/product/denkjedatjemijkunthelpen-bestelbijdeauteur
Dan krijg je er een kaart bij cadeau van de lino-afdruk op een boekpagina. Een pagina over psychologie uiteraard!

Als je in therapie bent, helpt het om een dagboek bij te houden. Door te schrijven orden je je gedachten. Je staat ook extra stil bij de gebeurtenissen en de kwesties die besproken zijn en je gevoelens daarbij, wat helpt bij het verwerken. En soms kun je tijdens het schrijven opeens toch wat dingen plaatsen die je tijdens het gesprek met je therapeut nog niet begreep.

Ik heb zelf veel geschreven in de periode dat ik in psychotherapie was. Ik combineerde dagboekschrijven met art journalen en boekselen. Het laatste therapeutische gesprek vond jaren geleden plaats, maar de therapie is nooit afgelopen. Vaak genoeg gebeuren er dingen die me terug doen denken aan die tijd en aan wat we bespraken. Vertrouwde valkuilen willen nog steeds opduiken en sommige kwartjes vallen alsnog.

Op dit moment werk ik aan een boek over psychotherapie, samen met ‘mijn’ psycholoog, en ben ik als het ware voor hetzelfde geld opnieuw in therapie. Voor de derde keer dus. En nog steeds ontdek ik nieuwe verbanden.

Heftige reactie

Zo vroeg mijn therapeut Adriaan een keer wat ik van knotwilgen vond. Die vraag kwam tamelijk onverwacht, want het woord ‘knotwilg’ was niet gevallen in onze gesprekken. Adriaan bedoelde de vraag, denk ik, als inleiding op een vergelijking die hij wilde maken. Maar die vraag over knotwilgen veroorzaakte destijds een sterke reactie. Van binnen dan; want ik denk niet dat ik er iets van heb laten merken tijdens therapie. Ik werd een soort van boos op Adriaan, omdat hij me door die vraag dwong om aan knotwilgen te denken. En daar had ik kennelijk geen zin in.

Maar waarom?

Ik heb me toen niet afgevraagd of daar misschien een reden voor was, voor die heftige reactie van mij. Ook niet toen ik die therapiesessie uiteindelijk verwerkte tot een hoofdstuk voor ons boek. Ik signaleerde alleen zelfkritiek op mijn ‘overdreven’ reactie.

Gisteren las ik het verslag opnieuw door, omdat het manuscript naar de redacteur verzonden moest worden. En toen dacht ik opeens: wat gek dat ik zo heftig reageerde op die knotwilgen. Ik bedoel, Adriaan zal heus wel vaker stenen hebben opgetild waar niks onder bleek te liggen, en daar maakte ik me dan totaal niet druk om. Maar om knotwilgen dus wel.

Vandaag (5 februari 2022) maakten Martin en ik een fietstocht. Martin stelde voor om door de Ruige Weide te fietsen, en ik stemde daarmee in. Maar zodra we er waren, dacht ik: ‘Daar heb je die kutknotwilgen weer’. Die gedachte verraste me. Maar ik kon hem wel meteen plaatsen. Letterlijk. Want op deze weg verongelukte een jongen die ik kende, die net als ik iedere dag van Oudewater naar Gouda fietste om naar school te gaan. Een bijzondere, vrolijke jongen. Ik kende hem van scouting. Hij raakte bekneld tussen een tractor en een knotwilg…

Ja, en dan deze tekst in mijn boekselboek.

Het kind sterft
Het leven staat stil

Boeksel op pagina VIII (inleiding) van Verspreide Opstellen van Jan Ligthart, 1916.

PS: Je kunt het boek ‘Denk je dat je mij kunt helpen?’  rechtstreeks bestellen bij de auteur. Kies voor verzenden of afhalen in Gouda.

Vlieland, altijd goed om daar te zijn! Afgelopen week mocht ik er weer een poosje vertoeven, alleen in een heerlijk huisje. Omdat ik af en toe zo’n behoefte heb aan alleen zijn. En omdat ik een poosje ongestoord wilde werken aan mijn nieuwe boek. Of liever gezegd: aan ons nieuwe boek, want ik schrijf het samen met psycholoog (‘mijn’ psycholoog) Adriaan van ‘t Spijker. Het wordt een boek over hoe het is om in psychotherapie te zijn.

Journalen om te verwerken

Als je me al wat langer kent, dan weet je waarschijnlijk al dat ik er verschillende creatieve hobby’s op nahoud, zoals dagboekschrijven, artjournaling en boekselen. Dat zijn voor mij niet alleen fijne hobby’s, maar ook belangrijke middelen voor zelfreflectie, persoonlijke ontwikkeling, en om tot rust te komen. Het gaat beter met me wanneer ik regelmatig de tijd neem om in mijn creatieve dagboek te werken, te schrijven, te tekenen en te boekselen.

Mijn boekselboeken en journals speelden dan ook een grote rol in de periode dat ik in psychotherapie was (van 2015 tot 2018). En hoewel ik dat werk puur voor mijzelf maakte, kon ik er na afloop gemakkelijk het therapeutische proces mee reconstrueren, voor een boek. Toen ik dat vertelde aan mijn psycholoog Adriaan, liet hij me weten dat hij dat boek graag samen met mij wilde schrijven. Dat zei hij nadat hij net mijn eerste boek ‘Uitgelezen’ had gelezen, dus dat vond ik wel een compliment!

Van plan naar boek

Zo’n plan is snel gemaakt, maar de uitvoering vraagt wat meer tijd. In oktober 2019 ontstond het idee, net na de presentatie van ‘Uitgelezen’. In december 2019 hadden we onze eerste werkafspraak. Daarna begon ik met het schrijven van mijn kant van het verhaal, waar ik gedurende enkele weken bijna continu aan werkte. Ze noemen dat flow, maar het had meer weg van een stortvloed. Ik zat er helemaal in en kon en wilde er niet uit tot het ‘af’ was.

Daarna schreef Adriaan gedurende een jaar aan zijn kant van het verhaal. Ik redigeerde zijn teksten en probeerde de grote lijn in de gaten te houden. Inmiddels is het februari 2021 en nam ik enkele dagen de tijd om het boek opnieuw grondig door te nemen. Het ligt nu weer bij Adriaan, zodat hij het in één keer kan lezen. Ik hoop dat het manuscript voldoende is uitgewerkt om uitgeverijen te gaan benaderen.

Zelf uitgeven of niet?

Toen ik aan mijn eerste boek werkte, over boekselen, werkte ik aanvankelijk samen met een uitgeverij van creatieve boeken. Maar die dwong me in een richting die me toch niet goed paste. Vanuit hen gezien was het logisch, omdat ze een boek wilden maken dat een groot publiek kon plezieren. Maar ik wilde liever wat meer diepgang, ook al betekent dat een kleiner bereik. Uiteindelijk koos ik ervoor om het boek zelf uit te geven. Ik moest dus ook zelf beslissen over dingen als de vormgeving, de marketing en de keuze van de verkoopkanalen. En alle kosten dragen. Niet de meest gemakkelijke weg, maar wel een zeer leuke en leerzame.

Maar voor dit nieuwe boek willen we wel graag met een uitgeverij in zee. En dan het liefst een uitgeverij die actief is op het gebied van psychologie en non-fictie. Ik denk dat we dan heel goed ons publiek kunnen bereiken, dat bestaat uit mensen die interesse hebben in psychotherapie omdat ze overwegen om in therapie te gaan, omdat ze in therapie zijn of zijn geweest, of omdat ze in opleiding zijn of werken als therapeut.

Wat heb je aan ons boek?

Het boek is interessant om te lezen omdat je als lezer nieuwsgierig bent hoe het verder gaat, en vanwege de kennis over psychologie en therapeutische gesprekken die erin zit. Daar heb je zelf misschien ook wat aan. Je krijgt een inkijkje in wat er gebeurt tijdens therapie, zowel in als buiten de gesprekken. Je leest over de problemen die ik in mijn leven tegen kwam en hoe ik leerde om daar beter mee om te gaan. Of nou ja, eigenlijk leerde ik vooral om mezelf wat vriendelijker tegemoet te treden. Herkenbaar? En je leest over de momenten waarop het even niet zo goed liep tussen de therapeut en mij, want ja, ook dat hoort erbij. Achteraf zeg je dat je van die momenten het meeste hebt geleerd. Wat ook zo is.

In je dromen mag je onbescheiden zijn!

Tussen welke boeken past dat van ons? Voor mijn onbescheiden neus staan op dit moment boeken als ‘In therapie’ door Ginny Elkin en Irvin D. Yalom, ‘Misschien moet je eens met iemand praten?’ door Lori Gottlieb, ‘De kracht van kwetsbaarheid’ door Brené Brown en PAAZ door Myrthe van der Meer. Duimen jullie voor ons?